Uniswap là gì? Cách thức hoạt động ra sao?
Uniswap là tập hợp các chương trình máy tính chạy trên blockchain Ethereum cho phép hoán đổi token phi tập trung. Nó hoạt động với sự trợ giúp của các kỳ lân (như được minh họa bằng logo dưới đây).
Trader có thể trao đổi token ETH trên Uniswap mà không cần tin tưởng bất kỳ ai để ủy thác tiền của họ. Trong khi đó, bất kỳ ai cũng có thể cho vay tiền điện tử của mình vào các khoản dự trữ đặc biệt được gọi là pool thanh khoản. Đổi lại việc cung cấp tiền cho các pool này, họ kiếm được phí.
Nhưng những kỳ lân huyền diệu này chuyển đổi token sang token khác bằng cách nào? Muốn sử dụng Uniswap thì cần phải có những gì?
Giới thiệu
Các sàn giao dịch tập trung đã và đang là trụ cột của thị trường tiền điện tử trong nhiều năm. Họ cung cấp thời gian giải quyết nhanh chóng, khối lượng giao dịch cao và liên tục cải thiện tính thanh khoản. Tuy nhiên, có một thế giới song song đang được xây dựng dưới dạng các giao thức không cần niềm tin. Các sàn giao dịch phi tập trung (DEX) không cần đến người trung gian hoặc tổ chức custody (ký quỹ) tạo điều kiện giao dịch.
Do những hạn chế cố hữu của công nghệ blockchain, sẽ có nhiều thách thức phát sinh trong quá trình xây dựng DEX có ý nghĩa cạnh tranh với các đối tác tập trung mặc dù hầu hết DEX có thể cải thiện cả về hiệu suất và trải nghiệm người dùng.
Nhiều nhà phát triển đã suy nghĩ về những phương thức mới để xây dựng sàn giao dịch phi tập trung. Một trong những nền tảng tiên phong trong việc này là Uniswap. Cách thức hoạt động của Uniswap có thể khó hiểu hơn một chút so với DEX truyền thống. Tuy nhiên, chúng ta sẽ sớm thấy mô hình này mang lại một số lợi ích hấp dẫn.
Nhờ vào quá trình đổi mới, Uniswap đã trở thành một trong những dự án thành công nhất trong lĩnh vực tài chính phi tập trung (DeFi).
Hãy xem Uniswap là gì, hoạt động như thế nào và cách bạn có thể hoán đổi token trên đó đơn giản bằng ví Ethereum.
Uniswap là gì?
Uniswap là giao thức sàn giao dịch phi tập trung được xây dựng trên Ethereum. Nói chính xác hơn, nó là giao thức thanh khoản tự động. Không có sổ lệnh hoặc bất kỳ bên tập trung nào được yêu cầu để thực hiện giao dịch. Uniswap cho phép người dùng giao dịch mà không cần trung gian, với mức độ phi tập trung cao và khả năng chống kiểm duyệt.
Uniswap là phần mềm mã nguồn mở. Bạn có thể tự kiểm tra trên Uniswap GitHub.
Nhưng làm thế nào để giao dịch xảy ra mà không có sổ lệnh? Uniswap hoạt động với mô hình các nhà cung cấp thanh khoản tạo ra các pool thanh khoản. Hệ thống này cung cấp cơ chế định giá phi tập trung, về cơ bản giúp làm mượt sổ lệnh. Theo đó, người dùng có thể hoán đổi liền mạch giữa các token ERC-20 mà không cần sổ lệnh.
Vì giao thức Uniswap được phân cấp nên không có quy trình niêm yết. Về cơ bản, bất kỳ token ERC-20 nào cũng có thể được khởi chạy miễn là có sẵn một pool thanh khoản cho các trader. Do đó, Uniswap cũng không tính phí niêm yết. Theo một nghĩa nào đó, giao thức Uniswap hoạt động như một loại hàng hóa công cộng.
Giao thức Uniswap được Hayden Adams tạo ra vào năm 2018. Nhưng công nghệ cơ bản truyền cảm hứng triển khai dự án được đồng sáng lập Ethereum Vitalik Buterin mô tả đầu tiên.
Uniswap hoạt động như thế nào?
Uniswap khác kiến trúc truyền thống của sàn giao dịch kỹ thuật số là không có sổ lệnh. Nó hoạt động với thiết kế có tên là Constant Product Market Maker (Nhà tạo lập thị trường sản phẩm không đổi), là một biến thể của mô hình Automated Market Maker (AMM – nhà tạo lập thị trường tự động).
Nhà tạo lập thị trường tự động là hợp đồng thông minh nắm giữ dự trữ thanh khoản (hoặc pool thanh khoản) mà các trader có thể giao dịch trong đó. Các khoản dự trữ này được nhà cung cấp thanh khoản tài trợ. Bất kỳ ai cũng có thể là một nhà cung cấp thanh khoản, gửi giá trị tương đương của hai token trong pool. Đổi lại, các trader trả một khoản phí cho pool, sau đó được phân phối cho các nhà cung cấp thanh khoản theo thị phần của họ trong pool.
Các nhà cung cấp thanh khoản tạo ra thị trường bằng cách ký gửi giá trị tương đương của hai token, có thể là ETH và token ERC-20 hoặc 2 token ERC-20. Các pool này thường được tạo thành từ stablecoin như DAI, USDC hoặc USDT, nhưng đây không phải là yêu cầu bắt buộc. Đổi lại, các nhà cung cấp thanh khoản nhận được “token thanh khoản”, đại diện cho thị phần của họ trong toàn bộ pool thanh khoản. Các token thanh khoản này có thể được dùng đổi lấy thị phần mà chúng đại diện trong pool.
Ví dụ, hãy xem xét pool thanh khoản ETH/USDT. Gọi phần ETH của pool là x và phần USDT là y. Uniswap lấy hai đại lượng này và nhân chúng để tính tổng thanh khoản trong pool. Hãy gọi đây là k. Ý tưởng cốt lõi của Uniswap là k phải không đổi, nghĩa là tổng thanh khoản trong pool không đổi. Vì vậy, công thức cho tổng thanh khoản trong pool là: x * y = k
Nhưng điều gì sẽ xảy ra khi ai đó muốn giao dịch?
Giả sử anh B mua 1 ETH với giá 300 USDT bằng cách sử dụng pool thanh khoản ETH/USDT. Anh ấy đã tăng phần USDT của pool và giảm phần ETH. Điều này có nghĩa là giá ETH sẽ tăng lên. Tại sao? Có ít ETH hơn trong pool sau giao dịch nhưng tổng thanh khoản (k) phải không đổi. Cơ chế này là yếu tố quyết định giá cả. Cuối cùng, giá phải trả cho ETH này dựa trên mức độ giao dịch nhất định dịch chuyển tỷ lệ giữa x và y.
Cần lưu ý mô hình không chia tỷ lệ tuyến tính. Trên thực tế, lệnh càng lớn, càng làm thay đổi giá trị cân bằng giữa x và y. Hay nói cách khác, các lệnh lớn hơn trở nên đắt hơn theo cấp số nhân so với các lệnh nhỏ hơn, dẫn đến số tiền trượt giá ngày càng lớn. Ngoài ra, pool thanh khoản càng lớn thì việc xử lý các lệnh lớn càng dễ dàng. Bởi vì trong trường hợp đó, dịch chuyển giữa x và y càng nhỏ.
Thua lỗ tạm thời là gì?
Như đã phân tích, các nhà cung cấp thanh khoản kiếm được phí do các trader hoán đổi token chi trả. Nhưng họ cần phải căn nhắc đến khái niệm thua lỗ tạm thời (impermanent loss).
Giả sử anh B gửi 1 ETH và 100 USDT vào một pool Uniswap. Vì cặp token cần có giá trị tương đương, điều này có nghĩa là giá của 1 ETH là 100 USDT. Đồng thời, có tổng cộng 10 ETH và 1,000 USDT trong pool – phần còn lại được các nhà cung cấp thanh khoản khác tài trợ. Điều này có nghĩa là anh B có 10% thị phần của pool. Tổng thanh khoản (k) trong trường hợp này là 10,000.
Điều gì xảy ra nếu giá ETH tăng lên 400 USDT? Hãy nhớ rằng tổng thanh khoản trong pool phải không đổi. Nếu ETH hiện là 400 USDT, điều đó có nghĩa là tỷ lệ giữa ETH và USDT trong pool đã thay đổi. Trên thực tế, hiện có 5 ETH và 2,000 USDT trong pool. Bởi vì các trader kiếm lời chênh lệch sẽ thêm USDT vào pool và loại bỏ ETH cho đến khi tỷ lệ phản ánh giá chính xác. Đây là lý do tại sao phải hiểu k là hằng số.
Vì vậy, anh B quyết định rút tiền và nhận được 10% theo thị phần trong pool. Kết quả là B nhận được 0.5 ETH và 200 USDT, tổng cộng là 400 USDT. Có vẻ như B đã kiếm được lợi nhuận khá hời. Nhưng khoan hãy vội vui mừng, điều gì sẽ xảy ra nếu anh không đổ tiền vào pool? B sẽ có 1 ETH và 100 USDT, tổng cộng là 500 USDT.
Trên thực tế, sẽ tốt hơn nếu B HODLing thay vì gửi vào Uniswap pool. Trong trường hợp này, thua lỗ tạm thời về cơ bản là chi phí cơ hội của việc tích lũy một token tăng giá. Tức là gửi tiền vào Uniswap với hy vọng kiếm được phí nhưng B có thể mất các cơ hội khác.
Lưu ý hiệu ứng này hoạt động bất kể giá thay đổi theo hướng nào so với thời điểm gửi tiền vào pool, đồng nghĩa với việc nếu giá ETH giảm so với thời điểm gửi tiền, thì khoản lỗ cũng sẽ khuếch đại.
Nhưng tại sao thua lỗ là tạm thời? Nếu giá của các token được gộp trở lại giá khi chúng được thêm vào pool thì ảnh hưởng sẽ được giảm thiểu. Ngoài ra, vì các nhà cung cấp thanh khoản kiếm được phí nên thua lỗ có thể được cân bằng theo thời gian. Mặc dù vậy, nhà cung cấp thanh khoản cần phải biết điều này trước khi thêm tiền vào một pool.
Uniswap kiếm tiền như thế nào?
Uniswap là giao thức phi tập trung không có token gốc nên không kiếm được tiền. Tất cả các khoản phí sẽ được chuyển cho các nhà cung cấp thanh khoản và không ai trong số những người sáng lập được cắt xén từ giao dịch diễn ra thông qua giao thức.
Hiện tại, phí giao dịch trả cho nhà cung cấp thanh khoản là 0.3% cho mỗi giao dịch. Theo mặc định, chúng được thêm vào pool thanh khoản, nhưng các nhà cung cấp thanh khoản có thể lấy lại bất kỳ lúc nào. Các khoản phí được phân bổ theo thị phần của từng nhà cung cấp thanh khoản trong pool.
Một phần phí có thể được dành để phát triển Uniswap trong tương lai. Nhóm Uniswap đã triển khai phiên bản cải tiến giao thức được gọi là Uniswap v2.
Cách sử dụng Uniswap
Uniswap là giao thức mã nguồn mở, có nghĩa là bất kỳ ai cũng có thể tạo ứng dụng giao diện người dùng của riêng mình trên đó. Tuy nhiên, trang thường được sử dụng nhất là https://app.uniswap.org hoặc https://uniswap.exchange.
- Chuyển đến giao diện Uniswap.
- Kết nối ví của bạn. Bạn có thể sử dụng MetaMask, Trust Wallet hoặc bất kỳ ví Ethereum nào khác được hỗ trợ.
- Chọn token đi bạn muốn giao dịch.
- Chọn token đến bạn muốn giao dịch.
- Nhấp vào Swap (hoán đổi).
- Xem trước giao dịch trong cửa sổ bật lên.
- Xác nhận yêu cầu giao dịch trong ví của bạn.
- Chờ giao dịch được xác nhận trên blockchain Ethereum. Bạn có thể theo dõi trạng thái giao dịch trên https://etherscan.io/.
Kết luận
Uniswap là giao thức sàn giao dịch sáng tạo được xây dựng trên Ethereum, cho phép bất kỳ ai có ví Ethereum trao đổi token mà không cần sự tham gia của bất kỳ bên trung tâm nào.
Mặc dù có những hạn chế riêng, nhưng công nghệ này có một số ý nghĩa thú vị đối với tương lai của hoán đổi token không cần niềm tin. Khi các giải pháp mở rộng thông qua Ethereum 2.0 hoạt động, Uniswap cũng có thể được hưởng lợi từ chúng.
Khánh vân,
Theo Binance